I. Giới thiệu
"hoàn cảnh sáng tác chiếc lược ngà" là một truyện ngắn nổi tiếng của nhà văn Nguyễn Quang Sáng, được sáng tác năm 1966. Tác phẩm này đã để lại ấn tượng sâu sắc trong lòng độc giả bởi cách kể chuyện giản dị mà cảm động, đồng thời phản ánh chân thực tác động của chiến tranh đối với đời sống tinh thần của con người.
II. Tóm tắt nội dung
Truyện kể về cuộc gặp gỡ đầy xúc động giữa ông Sáu và con gái là bé Thu sau 8 năm xa cách do chiến tranh. Ban đầu, bé Thu không nhận ra cha mình vì khuôn mặt ông đã bị biến dạng bởi vết thương chiến tranh. Chỉ khi ông Sáu đưa ra chiếc lược ngà - món quà ông đã tự tay làm cho con gái trong những ngày xa cách - bé Thu mới nhận ra đó chính là cha mình và òa khóc trong vòng tay cha.
III. Phân tích cốt truyện
1. Bố cục
Truyện được chia làm ba phần chính:

• Phần đầu: Giới thiệu hoàn cảnh và nhân vật
  
• Phần giữa: Diễn biến cuộc gặp gỡ giữa cha con ông Sáu
  
• Phần cuối: Khoảnh khắc nhận ra và đoàn tụ đầy xúc động
  

2. Tình huống truyện
Tình huống truyện độc đáo và đầy kịch tính: người cha trở về sau nhiều năm xa cách nhưng con gái không nhận ra vì khuôn mặt bị biến dạng. Tình huống này tạo nên xung đột tâm lý mạnh mẽ và là điểm nhấn của câu chuyện.
3. Cách kể chuyện
Tác giả sử dụng lối kể chuyện truyền thống, người kể chuyện ngôi thứ ba. Cách kể chuyện này giúp người đọc có cái nhìn khách quan về sự việc, đồng thời dễ dàng đồng cảm với tâm trạng của các nhân vật.
IV. Phân tích nhân vật
1. Ông Sáu

• Là một người cha yêu thương con sâu sắc
  
• Kiên nhẫn và hiểu biết trong cách đối xử với con
  
• Chịu đựng nỗi đau thể xác và tinh thần do chiến tranh gây ra
  
• Biểu tượng cho sự hy sinh thầm lặng của những người lính cách mạng
  

2. Bé Thu

• Đại diện cho thế hệ trẻ bị ảnh hưởng bởi chiến tranh
  
• Tâm lý phức tạp: vừa khao khát tình cảm cha con, vừa e ngại trước người cha xa lạ
  
• Sự thay đổi tâm lý nhanh chóng khi nhận ra cha thể hiện tình cảm sâu đậm dành cho cha
  

3. Mẹ và bà ngoại của bé Thu

• Là cầu nối giữa cha con ông Sáu
  
• Thể hiện sự thấu hiểu và tinh tế trong cách xử lý tình huống
  

V. Phân tích nghệ thuật
1. Ngôn ngữ

• Sử dụng ngôn ngữ giản dị, gần gũi với đời sống hàng ngày
  
• Đối thoại sinh động, thể hiện rõ tâm lý nhân vật
  
• Miêu tả tinh tế, đặc biệt là trong những phân đoạn tâm lý
  

2. Không gian và thời gian

• Không gian: chủ yếu diễn ra trong ngôi nhà của gia đình bé Thu
  
• Thời gian: một buổi chiều, nhưng có sự đan xen giữa hiện tại và hồi tưởng về quá khứ
  

3. Biểu tượng
hoàn cảnh sáng tác bài chiếc lược ngà lược ngà là biểu tượng trung tâm của truyện:

• Tượng trưng cho tình yêu thương của người cha dành cho con
  
• Là cầu nối giữa quá khứ và hiện tại
  
• Biểu tượng cho sự hy sinh và niềm hy vọng trong thời chiến
  

VI. Chủ đề và thông điệp
1. Tình cảm gia đình
Truyện nhấn mạnh sức mạnh của tình cảm gia đình, đặc biệt là tình cha con, có thể vượt qua mọi rào cản của thời gian và hoàn cảnh.
2. Tác động của chiến tranh
Tác phẩm phản ánh những tổn thất mà chiến tranh gây ra cho con người, không chỉ về mặt thể xác mà còn cả về mặt tinh thần và mối quan hệ gia đình.
3. Sự hy sinh thầm lặng
Qua nhân vật ông Sáu, tác giả ca ngợi sự hy sinh thầm lặng của những người lính cách mạng, những người đã chấp nhận xa gia đình để bảo vệ đất nước.
VII. So sánh với các tác phẩm cùng chủ đề
1. "Những đứa con trong gia đình" của Nguyễn Thi
Cả hai tác phẩm đều đề cập đến tác động của chiến tranh đối với gia đình, nhưng "Chiếc lược ngà" tập trung vào mối quan hệ cha con, trong khi "Những đứa con trong gia đình" khám phá mối quan hệ giữa các anh chị em.
2. "Mẹ vắng nhà" của Nguyễn Quang Thiều
Hai truyện này đều khai thác chủ đề xa cách gia đình do chiến tranh, nhưng "Chiếc lược ngà" tập trung vào khoảnh khắc đoàn tụ, còn "Mẹ vắng nhà" khắc họa nỗi nhớ và sự chờ đợi.
VIII. Ý nghĩa và giá trị của tác phẩm
1. Giá trị nhân văn
Tác phẩm ca ngợi tình yêu thương gia đình và sức mạnh của nó trong việc vượt qua mọi trở ngại.
2. Giá trị lịch sử
"Chiếc lược ngà" góp phần phản ánh chân thực cuộc sống và tâm lý con người Việt Nam trong thời kỳ kháng chiến.
3. Giá trị giáo dục
Truyện mang thông điệp sâu sắc về lòng biết ơn và trân trọng những hy sinh của thế hệ đi trước.
IX. Kết luận
"Chiếc lược ngà" là một tác phẩm giàu tính nhân văn, phản ánh chân thực và sâu sắc về tác động của chiến tranh đối với con người và gia đình Việt Nam. Qua câu chuyện đơn giản mà cảm động về tình cha con, Nguyễn Quang Sáng đã khéo léo truyền tải thông điệp về sức mạnh của tình yêu thương và sự hy sinh. Tác phẩm không chỉ có giá trị văn học mà còn mang ý nghĩa lịch sử và giáo dục sâu sắc, góp phần giáo dục thế hệ trẻ về lòng biết ơn và trân trọng những giá trị gia đình.
Với nghệ thuật kể chuyện tinh tế và nhân vật chân thực, "hoàn cảnh sáng tác của chiếc lược ngà" đã để lại dấu ấn sâu đậm trong lòng độc giả và trở thành một trong những tác phẩm tiêu biểu của văn học Việt Nam thời kỳ kháng chiến chống Mỹ. Giá trị của tác phẩm không chỉ nằm ở nội dung cảm động mà còn ở cách thể hiện giản dị mà sâu sắc, góp phần làm phong phú thêm kho tàng văn học Việt Nam.